Wystawa „The World of Banksy – The Immersive Experience”, Espace Lafayette Drouot w Paryżu.

Banksy mówi: „ściana to bardzo potężna broń. To jedna z najgorszych rzeczy, którymi można kogoś trafić”, czyli dziś zabieram Was do Paryża do hotelu Banksy’ego oraz na „jego” wystawę. Jego w cudzysłowie, bo – jak zwykle – wystawa powstała bez zgody (ale i niezgody) artysty.

W budynku dawnego trzypoziomowego parkingu podziemnego powstała fantastyczne przestrzeń wystawiennicza – Espace Lafayette Drouot. I wystawa „The World Of Banksy” zajmuje właśnie owe trzy poziomy. Na 1.200 m2 rozkokosiło się 115 wspaniałości z najwcześniejszego okresu Banksy’ego, czyli lat 90. XX wieku aż po 2021 rok!

Banksy nie-Banksy

Połowa z nich to mniejsze prace, głównie na papierze, eksponowane za szkłem, więc szalenie trudno było mi zrobić im zdjęcia – ciągle w którymś się odbijam. W większości pochodzą z prywatnych kolekcji, ale, jak to zwykle z Banksym bywa, trudno jest udowodnić ich autentyczność. Prace nie są sygnowane, tylko ostemplowane Banksym. Nawet „Dziewczynka z balonikiem” znajduje się na bezpłciowym papierze, o podpisie czy numeracji można tylko pomarzyć.

 Niewielka liczba prac Banksy’ego jest oficjalnie sprzedawana przez Pest Control, agencję założoną przez artystę, ale nie ma pojęcia, jak wygląda sprawa oryginalności prac prezentowanych w Paryżu. Organizator wystawy Hazis Vardar wypowiada się równie mętnie, co pogodynka na temat pogody za trzy dni nad polskim morzem. Będzie pogoda albo nie. Prace są oryginalne albo nie. Na świętego Hieronima jest oryginał albo go nie ma czy jakoś tak.

Psiku, psiku i po sprawie

W każdym razie pozostałe prace to kopie szablonów, które Banksy stworzył w miastach na całym świecie Zostały one – te prace, nie miasta, chociaż miasta trochę też – na wystawie odtworzone, ale przez żadnych tam parciarzy, tylko przez lokalnych artystów street-art, żeby jak najbardziej przypominały oryginały. Wbrew pozorom to nie jest tak, że przykłada się szablon, jedno-dwa psiuk, psiuk i po sprawie. No nie jest tak.

Kim jest Banksy?

W przypadku Banksy’ego mało rzeczy jest pewnych. Podobno jest Brytyjczykiem, być może urodzonym w 1974 roku i w sumie tyle. Pewne jest, że działa od 1990 roku i jego twórczość wyrosła z undergroundowej sceny Bristolu, na której wspólne projekty artystów i muzyków nie były niczym egzotycznym.  Banksy twierdzi, że zainspirował go 3D, to znaczy Robert del Naja, graficiarz i założyciel zespołu Massive Attack. 

W niektórych tekstach w Internecie możecie trafić na informację, jakoby był pod wpływem francuskiego artysty zwanego Blek le Rat, ojca szablonowego graffiti, ale to nieprawda. Banksy w jednym z wywiadów wyraźnie zaznaczył, że inspirował się 3D, który „umiał rysować”. Nieważne, kim w rzeczywistości się inspirował ani kim jest, ważne, że w Espace Lafayette Drouot znajduje się nie tylko jego twórczość street art, ale też i rysunki, obrazy oraz instalacje.

Pełna nazwa wystawy to „The World of Banksy – The Immersive Experience” i ta wystawa naprawdę zanurza widza, wręcz go wciąga w świat Banksy’ego. Zdaniem organizatora sztukę uliczną można zrozumieć wyłącznie w kontekście ulicy, tak więc trzeba było zbudować… ulice. 

Nowy Jork, Londyn i Paryż

Dwa z trzech poziomów wystawy to ulice Nowego Jorku, Londynu i Paryża (m. in. płaczącą dziewczyną, muralem na drzwiach klubu Bataclan upamiętniającym zamachy w Paryżu w 2015 roku), czyli miejsca, gdzie pojawiały się prace. Widz człapiąc na wystawie, mija studzienki kanalizacyjne, nad głową ma rury, ściany otaczają rury, a wszędzie walają się śmieci. Znać, że stolica.

Na wystawie znajduje się również mural, który pojawił się w Paryżu, co dobrze pamiętam, w czerwcu 2018 r. A pojawił się z tyłu znaku wskazującego parking Centrum Pompidou. Jest na nim szczur, czyli alter ego Banksy’ego, który trzyma nóż – narzędzie używanego przez artystę do wycinania szablonów.

Najlepsze jest to, że gdzie widz nie spojrzy – wszędzie jest Banksy. Prace odtworzone są w skali 1:1, także naprawdę nietrudno o immersyjność. Prawo, lewy, Banksy.

Banksy w betonowej dżungli

Na wystawie znajdują się najsłynniejsze prace Banksy’ego, nie będę ich wymieniać, obejrzycie zdjęcia, zrobiłam ich milion. Ponieważ wiedziałam, że wyląduję w betonowej dżungli, dla równowagi postanowiłam założyć sukienkę w dżunglową dżunglę. Nie pytajcie mnie, dlaczego zdjęcie wyszło jakieś takie rozmydlone, może z wrażenia. 

Za mną jest „Sweeping It Under The Carpet” [„Zamiatając pod dywan”], którą to pracę wybrałam ze względu na fakt, że chociaż najpierw pojawiła się przy Chalk Farm Road w północnym Londynie, później ozdobiła ściany White Cube, jednej z najlepszych na świecie galerii sztuki współczesnej. 

Król Damien Hirst „Spot Painting” i ” Keep It Spotless (Defaced Hirst)” Banksy’ego

Galeria na chwilę pozostawiła grafitti, ale ostatecznie je usunęła. Zamiatająca za ścianę śmieci dama przedstawia pokojówkę Leanne, która sprzątała pokój Banksy’ego w motelu w Los Angeles i która zdaniem artysty była mocno „narwana”.

Ten sam obraz Banksy wykorzystał w 2007 roku, przerabiając „Spot Painting”, jeden ze słynnych „kropkowatych” obrazów Damiena Hirsta. I rok później „Keep It Spotless (Defaced Hirst)” sprzedał się na aukcji w Sotheby’s w Nowym Jorku r. za prawie 2 miliony dolców. Na miejscu Hirsta mocno bym się wkurzyła, ale nie jestem na miejscu Hirsta, nie jestem nawet kropką na obrazie Hirsta, tak że nie mam co się wkurzać.

The Walled Off Hotel

Obrazu „Hirsta” na wystawie nie było, ale za to na drugim poziomie jest… Betlejem!! A dokładnie The Walled Off Hotel, hotel, którego właścicielem (oraz pomysłodawcą) jest Banksy.  Stworzył go jako czasową instalację artystyczną, która skończyła jako regularny hotel. Zawsze mówię, że nie ma nic trwalszego od prowizorki.

Nazwa The Walled Off Hotel to nieprzetłumaczalna na język polski grą słów: „walled off” oznacza „zamurowany”, „otoczony murem”, ale wymawia się podobnie do nazwy ekskluziw hotelu w Nowym Jorku, The Waldorf-Astoria Hotel. Tymczasem o The Walled Off Hotel można powiedzieć wszystko poza tym, że jest ekskluziw, gdyż oferuje „najgorszy widok ze wszystkich hoteli na świecie”. 

O dziwo w tym przypadku reklama nie kłamie, bo okna niektórych pokojów wychodzą na wieże strażnicze oraz na „mur bezpieczeństwa” zbudowany z inicjatywy Izraela w celu ochrony jego obywateli przed atakami Palestyńczyków. I właśnie ten mur – ze wszystkimi graffiti, plakatami, ulotkami itd. – jest odtworzony na wystawie w Paryżu. 

Można chodzić wzdłuż niego, a następnie wejść do The Walled Off Hotel, który zbudowano jako komentarz społeczny zwracający uwagę na problem muru i konfliktu od lat rozgrywającego się na terenach Bliskiego Wschodu.

Sztuka zaangażowana czy turystyka wojenna?

Oczywiście mnóstwo osób uważa, że to już nie sztuka, a tym bardziej komentarz społeczno-polityczny, tylko chłodna kalkulacja Banksy’ego i czerpanie milinów monet w ramach turystyki wojennej. Z drugiej strony to właśnie dzięki hotelowi turyści zaczęli napływać na zachodnie wybrzeże Jordanu i zdawać sobie sprawę, jak wyglądają realia Palestyńczyków. Powiem Wam, że wstrząsający jest spacer wzdłuż tego mury, bo z ekranu będącego częścią instalacji cały czas dobiega warkot wojskowego śmigłowca. Ciężkie doświadczenie.

Na „The World of Bankys” znajduje się zdjęcie prawdziwego hotelu The Walled Off Hotel w Betlejem znajdujące się na kopii fasady na wystawi. Bo odtworzony na wystawie The Walled Off Hotel sprowadza się głównie do fasady i odtworzonego jednego z betlejemskich pokoi hotelowych, na ścianie którego znajduje się wizerunek Palestyńczyka oraz izraelskiego policjanta walczących na poduszki z pierzem. Zwróćcie uwagę, jak fantastycznie piórka ze ściany przechodzą w pierzaste lampki nocne. 

Krwawiące kamery monitoringu

W pokoju oprócz biurka znajdują się również kupione przez Banksy’ego na pchlim targu olejne obrazy, które następnie przerobił tak, żeby stanowiły krytykę współczesnych zdarzeń wojennych. W apartamencie w ramach niestandardowego wyposażenia znajdują się między innymi „krwawiące” kamery monitoringu. Jak najszybciej chciałam stamtąd wyjść, nie na moje nerwy to wszystko.

Natomiast jeśli ktoś ma deficyt tego typu emocji, to z wystawą sąsiaduje prawdziwy The Walled Off Hotel Paris!! Taki organizator ma pomysł na całkowite zanurzenie się w świecie Banksy’ego i rozszerzenie wystawy na rzeczywistość widza, który może nocować w pokoju wypełnionym Banksym. “The World of Banksy – The Immersive Experience” to zupełnie nowy koncept łączący wystawę i hotel, jedno dopełnia drugie, chociaż można po prostu wynająć pokój w hotelu bez zwiedzania wystawy. Aczkolwiek trudno mi uwierzyć, że ktoś może być taki wstrzemięźliwy.

Jak wiadomo w Paryżu niepotrzebny mi hotel, tak więc jako niegość nie mogłam zwiedzić dalszych pomieszczeń The Walled Off Hotel Paris, ale wrzucam Wam zdjęcia z lobby. Jedną ze ścian zdobią – niczym jelenie rogi – kamery monitoringu, podobne, jak te na murze oraz w pokoju hotelowym – a także proce i młotki. Na ścianach wiszą prace Banksy’ego, a całość dekorują zaprojektowane przez niego lampy i inne dodatki. 

Zaprawdę, można się pogubić, co jest prawdą, a co iluzją; co jest oryginałem, co kopią, a co kopią kopii. Prawdziwy The Walled Off Hotel Bethlehem został częściowo skopiowany w Paryżu jako „nieprawdziwy” hotel, część wystawy, ale obok wystawy w Paryżu znajduje się skopiowany The Walled Off Hotel Bethlehem, który jako The Walled Off Hotel Paris jest prawdziwym hotelem i zarazem przedłużeniem wystawy.

Bardzo to w stylu Banksy’ego.

Tak czy inaczej i hotel, i wystawę można zwiedzać do końca roku.

***